Αυτός που...

Κάποιες φράσεις αρχαίων κειμένων έχουν διατηρηθεί ζωντανές και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο στο προφορικό όσο και το γραπτό λόγο. Πολλές απ' αυτές μάλιστα χρησιμεύουν στον χαρακτηρισμό προσώπων. Συγκεκριμένα, αυτός που...

- παίζει εν παίκτοις, είναι αυτός που παίζει με πράγματα που δεν μπορεί κανείς να παίζει, ένας άνθρωπος επιπόλαιος που αντιμετωπίζει τις καταστάσεις χωρίς σοβαρότητα

- σπείρει ζιζάνια, είναι αυτός που προκαλεί τη διχόνοια και την έριδα στις σχέσεις των ανθρώπων

- ποιειται την νησσαν, είναι αυτός που υποκρίνεται τον ανήξερο σε κάποια υπόθεση, επειδή φοβάται να αναμειχθεί σ' αυτήν

- άγεται και φέρεται, είναι αυτός που παρασύρεται εύκολα από τους άλλους, ένας άνθρωπος χωρίς κριτική ικανότητα

- εισάγει καινά δαιμόνια, είναι αυτός που συμβάλει στη διάδοση καινοφανών αντιλήψεων, οι οποίες ανατρέπουν την καθιερωμένη τάξη, ένας άνθρωπος ρηξικέλευθος

- κομίζει γλαυκα ες Αθηνας, είναι αυτός που παρουσιάζει σαν νέο κάτι που είναι ήδη γνωστό, ένας άνθρωπος συνήθως φίλαυτος

-
Διαβάστε περισσότερα...

Οι ξένες λέξεις αφήνουν πίσω τους ίχνη...

Οι επαφές με άλλους λαούς –πολεμικές ή ειρηνικές– άφησαν τα ίχνη τους στη γλώσσα μας όπως έχει συμβεί με τις γλώσσες των περισσότερων λαών, κυρίως της Ευρώπης.Έτσι, ανάλογα με τις ιστορικές, πολιτικές ή κοινωνικές συνθήκες η γλώσσα εμπλουτίζονταν με αντίστοιχες γαλλικές, αγγλικές, ιταλικές κ.α. λέξεις, οι οποίες όμως προσαρμόζονταν συνήθως στους γραμματικούς κανόνες της ελληνικής.Κι αυτό το φαινόμενο είναι μάλλον κανονικό για ένα λαό με ιστορία( βλ. Μανόλης Τριανταφυλλίδης, “Οι Ξένες Γλώσσες και η Αγωγή”, 1946) και βέβαια δεν έχει καμία σχέση με την σημερινή βαθύτερη κρίση της γλώσσας.
Πολλές λέξεις,λοιπόν, προερχόμενες από ξένες γλώσσες, έχουν εισχωρήσει πια, έχουν αφομοιωθεί κι έχουν ενταχθεί στο κλητικό σύστημα της νεοελληνικής γλώσσας:

* αλτρουισμός = η ανυστερόβουλη φροντίδα για το καλό των άλλων (<γαλλ. altruisme <λατ. alter = άλλος) * αριβισμός = η τάση για γρήγορη εξέλιξη, με τη χρήση οποιουδήποτε μέσου (<γαλλ. arrivisme) * μποϊκοτάζ = εμπορικός αποκλεισμός (<γαλλ. boycottage) *βερσιόν = παραλλαγή (<γαλλ. version) * βερμπαλισμός = μεγαλοστομία (<διεθν. verbalisme <λατ. verbum = λόγος) * κόμπλεξ = ψυχικό σύμπλεγμα (γαλλ. complexe, αγγλ. complex) * ινκόγκνιτο = ανεπίσημα, κρυφα (<ιταλ. incognito <λατ. incognitus = άγνωστος)* γούστο = καλαισθησία (<ιταλ.gusto) * κοντράστ = αντίθεση (συνήθως φωτός και σκιάς) (<αγγλ. contrast)* καμπάνια = έρευνα για την προβολή κάποιου γεγονότος, διαφήμιση προϊόντος (<ιταλ. campagna) * βέρος = γνήσιος, π.χ. βέρος Αθηναίος (<ιταλ. vero) * ασορτί = αρμονικός συνδυασμός (συνήθως ενδυμάτων) (<γαλλ. asorti) * κλισέ = τυποποιημένη έκφραση (<γαλλ. cliche)
Διαβάστε περισσότερα...

Τι παθαίνουν κι αυτά τα φωνήματα!

Πρώτα απ' όλα, φωνήματα ονομάζονται οι ελάχιστες μονάδες ήχου κάθε γλώσσας που λειτουργούν διακριτικά, δηλ. διακρίνουν σημασίες, π.χ. κάτι, μάτι. Η εναλλαγή των δύο πρώτων στοιχείων στις δύο αυτές λέξεις δημιουργεί διαφορετικές σημασίες. Τα φωνήματα δεν πρέπει να ταυτίζονται με τους φθόγγους μιας γλώσσας, γιατί οι φθόγγοι δεν έχουν πάντοτε διακριτική λειτουργία.
Συχνά, κατά τους συνδυασμούς των φωνημάτων, εμφανίζονται αλλαγές στους φθόγγους που σχηματίζουν φωνήματα, οι οποίες επηρεάζουν τη φωνολογική δομή είτε των μορφημάτων είτε και των λέξεων. Πρόκειται για τα γνωστά πάθη φωνημάτων,

τα οποία διακρίνονται σε πάθη φωνηέντων και πάθη συμφώνων.

*ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

Τα πάθη των φωνηέντων εμφανίζονται κυρίως στον προφορικό λόγο και στη λογοτεχνική γλώσσα, ιδιαίτερα στην ποίηση και στα θεατρικά κείμενα. Ποια είναι αυτά;

1. Η συνίζηση: το φαινόμενο στο οποίο δυο συνεχόμενα φωνήεντα μιας λέξης προφέρονται μαζί σε μια συλλαβή, π.χ. εννέα -> εννιά

2. Η συναίρεση: η ένωση σε ένα φωνήεν δύο γειτονικών φωνηέντων που βρίσκονται στην ίδια λέξη, π.χ. μιλάει -> μιλά

3. Η έκθλιψη: η αποβολή του τελικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η επόμενη αρχίζει από φωνήεν, π.χ. με άλλους -> μ' άλλους

4. Η αφαίρεση: η αποβολή του αρχικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η προηγούμενη τελειώνει σε φωνήεν, π.χ. σου είπα -> σου 'πα

5. Η συγκοπή: η αποβολή ενός φωνήεντος ανάμεσα σε δύο σύμφωνα, π.χ. κορυφή -> κορφή

6. Η αποκοπή: η αποβολή του τελικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η επόμενη αρχίζει από σύμφωνο, π.χ. φέρε το-> φερ' το

7. Η αποβολή: (ανήκει στην κατηγορία των αλλαγών που σχετίζονται με τα αρχικά φωνήεντα μιας λέξης. Συγκεκριμένα:) όταν χάνεται το αρχικό φωνήεν, π.χ. εβδομάδα -> βδομάδα

8. Η πρόταξη: (ανήκει στην κατηγορία των αλλαγών που σχετίζονται με τα αρχικά φωνήεντα μιας λέξης. Συγκεκριμένα:) όταν προστίθεται ένα φωνήεν στην αρχή της λέξης, π.χ. μασχάλη -> αμασχάλη

9. Η αλλαγή: (ανήκει στην κατηγορία των αλλαγών που σχετίζονται με τα αρχικά φωνήεντα μιας λέξης. Συγκεκριμένα:) όταν αλλάζει το αρχικό φωνήεν μιας λέξης, π.χ. επάνω -> απάνω

*ΠΑΘΗ ΣΥΜΦΩΝΩΝ

1. Η αποβολή: η αποβολή του γ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, π.χ. λέγω -> λέω

2. Η ανάπτυξη: η προσθήκη του γ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, π.χ. έκαιε -> έκαιγε

3. Το ένρινο ν:
(α.) μπροστά από τα: κ, γ, χ, ψ τρέπεται σε γ, π.χ. γράφω -> συν-γράφω -> συγγράφω
(β.) μπροστά από τα: π, β, φ, ψ τρέπεται σε μ, π.χ. πνέω -> ἐν-πνέω -> ἐμπνέω
(γ.) μπροστά από τα: μ, λ, ρ, συνήθως αφομοιώνεται με αυτά, δηλαδή γίνεται ίδιο με αυτά, π.χ. ὠξυν-μένος -> ὠξυμμένος

Διαβάστε περισσότερα...

Επανάλαβε ή Επανέλαβε;

Η προστακτική είναι η έγκλιση που έχει "πονέσει" περισσότερο στη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Πολλά από από τα γνωστά επαναλαμβανόμενα λάθη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, ίσως εξαιτίας των "παραμελημένων" κανόνων της γραμματικής. Το πιο κοινό μάλιστα είναι η λανθάνουσα χρήση της εσωτερικής αύξησης.
Δες την ορθή χρήση της προστακτικής σε συνηθισμένα ρήματα:


> ΝΑΙ: ανταπόδωσε ΟΧΙ: ανταπέδωσε

> ΝΑΙ: αντίγραψε ΟΧΙ: αντέγραψε

> ΝΑΙ: απεύθυνε ΟΧΙ: απηύθυνε

> ΝΑΙ: απότρεψε ΟΧΙ: απέτρεψε

> ΝΑΙ: επανάλαβε ΟΧΙ: επανέλαβε

> ΝΑΙ: επίβαλε ΟΧΙ: επέβαλε

> ΝΑΙ: επίμεινε ΟΧΙ: επέμενε

> ΝΑΙ: επίλεξε ΟΧΙ: επέλεξε

> ΝΑΙ: επίτρεψε ΟΧΙ: επέτρεψε

> ΝΑΙ: κατάβαλε ΟΧΙ: κατέβαλε

> ΝΑΙ: κατάγραψε ΟΧΙ: κατέγραψε

> ΝΑΙ: μετάτρεψε ΟΧΙ: μετέτρεψε

> ΝΑΙ: παράγειλε ΟΧΙ: παρήγγειλε

> ΝΑΙ: περίγραψε ΟΧΙ: περιέγραψε

> ΝΑΙ: υπόβαλε ΟΧΙ: υπέβαλε

> ΝΑΙ: υπόγραψε ΟΧΙ: υπέγραψε

> ΝΑΙ: υπόδειξε ΟΧΙ: υπέδειξε

Διαβάστε περισσότερα...

Ποιος ο δρόμος για την Περίληψη;

Συνήθως η έκταση κειμένου που καλούμαστε να παρουσιάσουμε ποικίλει: άλλοτε ζητείται κείμενο μεταξύ 80 – 100, άλλοτε μεταξύ 70 – 90 και συνήθως μεταξύ 100 – 120 λέξεων.
H εκφώνηση μπορεί να είναι η ακόλουθη: 
Να γράψετε στο τετράδιο σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 – 120 λέξεις). 
Πιο σπάνια η εκφώνηση μπορεί να ζητά να εντάξουμε το κείμενο μας σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο:
π.χ. για την προετοιμασία μιας ομαδικής εργασίας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, διάβασες το παραπάνω κείμενο. Να γράψεις μια περίληψη του κειμένου αυτού, με την οποία θα ενημερώσεις τα άλλα μέλη της ομάδας σου για το περιεχόμενό του.
Πώς όμως θα φτάσουμε στο τελικό κείμενο της περίληψης; Ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα.



ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ:

1. Ανάγνωση όλου του κειμένου

2. Υπογράμμιση των πιο σημαντικών νοημάτων. (Δεν παρασυρόμαστε από ηχηρές φράσεις)

3. Καταγραφή πλαγιότιτλων. (<Όχι μονολεκτικοί και γενικόλογοι πλαγιότιτλοι π.χ. τα αίτια της βίας, αλλά ακριβείς και πλήρεις π.χ. η βία οφείλεται στον αμοραλισμό και στα κοινωνικά προβλήματα)

4. Αναζήτηση της λογικής σχέσης μεταξύ των ιδεών που θα καταγραφούν στην περίληψη. (Ελέγχουμε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις π.χ. λοιπόν: σχέση εξαγωγής συμπεράσματος και διακρίνουμε τις θέσεις του συγγραφέα από τις απόψεις άλλων προσώπων, που αναφέρονται στο κείμενο)

5. Εντοπισμός του θεματικού κέντρου του κειμένου. (Η κύρια ιδέα του κειμένου βρίσκεται συνήθως στον Πρόλογο ή στον Επίλογο)

6. Εισαγωγή της Περίληψης. (Αρχίζουμε την περίληψη καταγράφοντας το θέμα του κειμένου ή τη θέση του συγγραφέα, με την εξής μορφή:)

-Στο κείμενο, δοκίμιο, άρθρο, επιφυλλίδα κ.α. -> αναλύεται, παρουσιάζεται κ.λ.π. -> το θέμα του κειμένου

-Ο συγγραφέας, συντάκτης, δοκιμιογράφος, κ.λ.π. -> αναφέρεται, πραγματεύεται, διερευνά, προσεγγίζει, εντοπίζει κ.λ.π. -> το θέμα του κειμένου

-Στο κείμενο, απόσπασμα, άρθρο, κ.λ.π. -> δηλώνεται, διευκρινίζεται, προτείνεται, τονίζεται, υποστηρίζεται, υπογραμμίζεται, αντιπαρατίθεται, προβάλλεται, διατυπώνεται η άποψη ότι, τεκμηριώνεται, απορρίπτεται, αποδοκιμάζεται, αιτιολογείται, θεμελιώνεται κ.λ.π. -> η θέση του συγγραφέα

-Ο συγγραφέας, συντάκτης, αρθρογράφος κ.λ.π. -> αντικρούει, ερμηνεύει, επικρίνει, διαπιστώνει, αναφέρει, συμπεραίνει, πιστεύει, θεωρεί, κρίνει, αναρωτιέται, αποφαίνεται κ.λ.π.-> η θέση του συγγραφέα

7. Καταγραφή του κειμένου της περίληψης. (Το κείμενο πρέπει να διακρίνεται από συνοχή και συνεκτικότητα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων, που να δηλώνουν την σχέση μεταξύ των ιδεών)

8. Έλεγχος επικοινωνιακού πλαισίου. (Ελέγχουμε αν στην εκφώνηση ζητήθηκε συγκεκριμένο κειμενικό είδος, π.χ. ομιλία σε κοινό. Σε αυτή την περίπτωση απλά προσθέτουμε στην αρχή της περίληψης μια προσφώνηση π.χ. Αγαπητοί συμμαθητές).


ΠΡΟΣΟΧΗ:

 Κατά την καταγραφή πλαγιότιτλων αποφεύγουμε την στείρα αντιγραφή λέξεων. Έτσι επιδιώκουμε την αντικατάσταση:

Α. των υπωνύμων από τα υπερώνυμα

Β. των μεταφορικών εκφράσεων με τις κυριολεκτικές

Γ. του ευθέος λόγου από τον πλάγιο

Δ. λέξεων του κειμένου από άλλες συνώνυμες, αν και κάποιες λέξεις δύσκολά αντικαθίστανται π.χ. έρωτας, φιλότιμο, δημοκρατία κ.α.


 Κατά την υπογράμμιση των βασικών νοημάτων του κειμένου, κρίνεται σκόπιμο να μην επιλέγονται τα ακόλουθα λεκτικά στοιχεία:

Α. ονοματικοί προσδιορισμοί που έχουν μόνο καλολογική σκοπιμότητα

Β. επεξηγήσεις και παραδείγματα

Γ. φράσεις που χρησιμοποιούνται για έμφαση, π.χ. είναι προφανές κ.α.

Δ. φράσεις που αποδίδουν ένα νόημα, το οποίο έχει ήδη επισημανθεί

Διαβάστε περισσότερα...

Φράσεις που μυρίζουν...ιστορία

Υπάρχουν φράσεις που ειπώθηκαν πριν χιλιάδες χρόνια - ίσως και τυχαία - από ιστορικά πρόσωπα ή φράσεις που "γεννήθηκαν" χάρη σε κάποια ιστορικά ή τοπικά περιστατικά ή ακόμη και 'κείνες που προέκυψαν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και κατάφεραν να σημαδέψουν το λόγο και να μείνουν ανέπαφες από την εξέλιξή του, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.
Κάτω από ποιες συνθήκες ειπώθηκαν αρχικά αυτές οι φράσεις και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται σήμερα;


1. Εύρηκα! Εύρηκα! (=το βρήκα!, το βρήκα!): Αυτό αναφώνησε ο Αρχιμήδης όταν ανακάλυψε το νόμο της ανώσεως των σωμάτων. Σήμερα χρησιμοποιείται η ίδια φράση προκειμένου να δηλώσει ενθουσιασμό, χάρη σε μια ευχάριστη ανακάλυψη ή λύση σε τυχόν πρόβλημα.

2. Έν οιδα ότι ουδέν οιδα (=ένα πράγμα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα): Η φράση αποδίδεται στο Σωκράτη, ο οποίος ήθελε να δείξει ότι η αφετηρία της αληθινής γνώσης είναι η ειλικρινής παραδοχή της άγνοιας. Σήμερα χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η έλλειψη επαρκών γνώσεων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός προβλήματος.

3. Γηράσκω δ' αιεί πολλά διδασκόμενος (=γερνώ και συνέχεια μαθαίνω πολλά): Έτσι είπε ο Σόλων, ο οποίος ήταν γνωστός για τη φιλομάθειά του. Σήμερα χρησιμοποιείται η παραπάνω φράση για να δηλώσει την έκπληξη σε μια νέα γνώση ή πληροφορία.

4. Ή ταν ή επί τας (=ή αυτήν [δηλ. την ασπίδα] ή πάνω σ' αυτήν): Με αυτή τη φράση οι Σπαρτιάτισσες έδιναν την ασπίδα στους γιους τους, όταν ξεκινούσαν για τον πόλεμο. Χρησιμοποιείται για να δείξει αποφασιστικότητα επίτευξης ενός στόχου, ανεξάρτητα από πιθανά εμπόδια.

5. Μολών λαβέ (=έλα να τα πάρεις): Με αυτή τη φράση απάντησε ο Λεωνίδας στον Ξέρξη πριν από τη μάχη των Θερμοπυλών,όταν εκείνος του ζήτησε να παραδώσουν οι Έλληνες τα όπλα τους. Σήμερα χρησιμοποιείται για να δείξει την άρνηση κάποιου να δώσει κάτι ή την επιμονή του στην αρχική του γνώμη.

6. Μηδένα προ του τέλους μακάριζε (=να μην καλοτυχίζεις κανέναν, πριν να δεις το τέλος του): Αυτό είπε ο Σόλων στον Κροίσο, που θεωρούσε τον εαυτό του τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο. Χρησιμοποιείται με την ίδια σημασία για να δηλωθεί η ανάγκη της πνευματικής - σε αντίθεση με την επιφανειακή - αντιμετώπισης των πραγμάτων ή για να επισημανθεί ο ανατρεπτικός χαρακτήρας της ίδιας της ζωής.

7. Πάταξον μέν, άκουσον δέ (=χτύπησε με, αλλά ακουσέ με): Αυτό είπε ο Θεμιστοκλής στον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη, όταν διαφώνησαν για τον τόπο στον οποίο θα έπρεπε να ναυμαχήσουν με τους Πέρσες. Χρησιμοποιείται και σήμερα σε περίπτωση διαφωνίας για να δείξει την διατήρηση της ψυχραιμίας και της λογικής κάποιου απέναντι στον εκνευρισμό του άλλου.

8. Μη μου τους κύκλους τάραττε: Με αυτή τη φράση ο Αρχιμήδης ζήτησε από ένα Ρωμαίο στρατιώτη να μη του διαταράσσει την σκέψη, καθώς εκείνος τον διέκοψε την ώρα της επιστημονικής ενασχόλησής του. Χρησιμοποιείται και πάλι με την ίδια έννοια για να δείξει ενόχληση απέναντι σε κάθε είδους διακοπή από σοβαρή εργασία.

9. Θάλαττα! Θάλαττα!: Αυτό αναφώνησαν οι "Μύριοι" όταν αντίκρισαν από μακριά τη θάλασσα, σημάδι ότι πλησιάζουν στην πατρίδα τους, ύστερα από τη δύσκολη πορεία τους στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Χρησιμοποιείται για να εκφράσει την ελπίδα για ένα αίσιο τέλος σε μια μακρόχρονη περιπέτεια ή σε μια δύσκολη προσπάθεια.

10. Άνθρωπον ζητω (=ψάχνω να βρω άνθρωπο): Αυτό απάντησε ο Διογένης στους Αθηναίους, όταν τον ρωτούσαν τι ψάχνει με το αναμμένο λυχνάρι στο χέρι. Χρησιμοποιείται για να δείξει την ανάγκη κάποιου να βρει ένα "σωστό άνθρωπο" ανάμεσα σε πολλούς ή τον κατάλληλο άνθρωπο για μια συγκεκριμένη δουλειά.

Διαβάστε περισσότερα...

Συνηθισμένα Λάθη στην Ελληνική Γλώσσα - Μέρος Β'

Τα λάθη στη χρήση της ελληνικής γλώσσας συνεχίζονται.Μάλιστα χρησιμοποιούνται σε τέτοιο βαθμό που κινδυνεύουν να καθιερωθούν. Ας θυμηθούμε, λοιπόν, να γράφουμε και να μιλάμε σωστά τη γλώσσα μας.
Παρακάτω αναφέρονται κάποια από αυτά με χαρακτήρα... "καθημερινό".



 ΝΑΙ αποτάθηκα  ΟΧΙ αποτάνθηκα

 ΝΑΙ ενήλικος  ΟΧΙ ενήλικας

 ΝΑΙ εποχικός  ΟΧΙ εποχιακός

 ΝΑΙ μεγέθυνση  ΟΧΙ μεγένθυση

 ΝΑΙ παρεισφρέω  ΟΧΙ παρεισφρύω


 ΝΑΙ παρονομαστής  ΟΧΙ παρανομαστής

 ΝΑΙ περιθάλπω  ΟΧΙ περιθάλπτω

 ΝΑΙ υπηρετώ  ΟΧΙ υπηρετώ

 ΝΑΙ φυσικοθεραπεία  ΟΧΙ φυσιοθεραπεία

 ΝΑΙ αυτοκινητικός  ΟΧΙ αυτοκινητιστικός

 ΝΑΙ παρεξηγώ  ΟΧΙ παραξηγώ Διαβάστε περισσότερα...

Ο -τος και ο -τέος

Τα ρηματικά επίθετα με κατάληξη -τος ή -τέος σημαίνουν ότι πρέπει ή μπορεί να γίνει αυτό που δηλώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται. Ονομάζονται ρηματικά, γιατί παράγονται από ρήματα και έχουν ενεργητική η παθητική σημασία. Συγκεκριμένα:


1. Ρηματικά επίθετα σε -τός

Σημαίνουν: α) ό,τι και η μετοχή του παρακειμένου ή ενεστώτα ή αορίστου ενεργητικής ή μέσης φωνής (π.χ. γραπτός=γεγραμμένος, ἀστράτευτος=ὁ μὴ στρατευθεὶς) β) εκείνον που μπορεί να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (π.χ. ὁρατὸς=ὁ δυνάμενος ὁρᾶσθαι, τρωτὸς= ὁ δυνάμενος τιτρώσκεσθαι) γ) αυτόν που αξίζει να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (π.χ. θαυμαστός=αξιοθαύμαστος,ἐπαινετὸς=ἄξιος επαινεῖσθαι).

Συνήθως συνοδεύονται από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.
Όσα προέρχονται από ρήματα μεταβατικά συντάσσονται με προσωπική
σύνταξη και όσα από αμετάβατα με απρόσωπη.

-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Εχει την εξής μορφή:
Κατά την προσωπική σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς λαμβάνονται ως απλά επίθετα, συνήθως σε θέση κατηγορουμένου μέσω του συνδετικού εἰμί.
π.χ. ο λοιπός βίος αβίωτός μοί εστιν

-ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (σπάνια)
Έχει την εξής μορφή:
Κατά την απρόσωπη σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς αναλύονται σε
απρόσωπη έκφραση δυνατόν ἐστι ή ἄξιόν ἐστι (η επιλογή εξαρτάται από τη σημασία του ρηματικού επιθέτου) + απαρέμφατο του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου που προκύπτει από την ανάλυση.
π.χ. Οὐδὲ τοῖς ἱππεῦσι προσβατὸν ἦν
Ανάλυση: Οὐδὲ δυνατὸν ἦν προσβαίνειν τοὺς ἱππέας


2. Ρηματικά επίθετα σε -τέος

Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος σημαίνουν ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται.

Συνοδεύονται συνήθως από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.
Είναι δυνατό να έχουν παθητική σημασία, οπότε συντάσσονται κατά προσωπική σύνταξη, ή ενεργητική, οπότε συντάσσονται κατ'απρόσωπη.

-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (=παθητική σημασία).

Εχει την εξής μορφή:
Ονομαστική ρηματικού επιθέτου + ἐστί (ή εἰσί) + ονομαστική +δοτική.
π.χ. εἴπερ τιμᾶσθαι βούλει, ὠφελητέα σοὶ ἡ πόλις ἐστί.
Μτφρ.: αν επιθυμείς να τιμάσαι, η πόλη πρέπει να ωφελείται από σένα (πρέπει να ωφελείς την πόλη).

Ανάλυση:

1. Το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε δεῖ + παθητικό απαρέμφατο του
ρήματος από το οποίο προέρχεται.
2. Το υποκείμενο της περίφρασης γίνεται υποκείμενο του απαρεμφάτου
σε αιτιατική πτώση.
3. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε ὑπὸ + γενική (εμπρόθετος του
ποιητικού αιτίου
π.χ.Οἱ συμμαχεῖν ἐθέλοντες εὖποιητέοι εἰσίν ἡμῖν.
Ανάλυση:Δεῖ εὖ ποιεῖσθαι ὑφ' ἡμῶν τοὺς ἐθέλοντας συμμαχεῖν.

-ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (ενεργητική σημασία)
Εχει την εξής μορφή:

Η απρόσωπη σύνταξη ενός ρηματικού επιθέτου σε -τέος σχηματίζεται:
1. Από το ουδέτερο ενικού ή σπανίως πληθυντικού του ρηματικού
επιθέτου
2. Από τη δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου
3. Από το αντικείμενο της ρηματικής ενέργεια (ανάλογο με τη σύνταξη
του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο
π.χ. θεραπευτέον ἡμῖν τοὺς θεούς.
Μτφρ.: Πρέπει να λατρεύουμε τους θεούς.

Ανάλυση:
Το ρηματικό επίθετο σε -τέος αναλύεται σε δεῖ + απαρέμφατο
ενεργητικής φωνής (ή μέσης, ανάλογα με τη σημασία του ρήματος) του
ρήματος από το οποίο προέρχεται.
Η δοτική προσωπική που υπάρχει ή εννοείται γίνεται υποκείμενο, σε
αιτιατική πτώση, του απαρεμφάτου που προκύπτει από την άνάλυση.
π.χ.Οἰστέον ἡμῖν τὴν τύχη
Ανάλυση:Δεῖ ἡμᾶς φέρειν τὴν τύχην

Διαβάστε περισσότερα...

"Στενεύουν" οι λέξεις;

Σημασιολογικά ναι!Οι λέξεις "στενεύουν", δηλαδή συνηθίζουν να διατηρούν και να περιορίζονται σε μία μόνο από τις ποικίλες σημασίες που είχαν αρχικά. Για παράδειγμα:


Α.Σ.(=Αρχική Σημασία): Ποιητής = αυτός που κατασκεύαζε κάτι (αρχ.ρ. ποιω=κάνω, κατασκευάζω)
Π.Σ.(=Περιοριστική Σημασία): αυτός που γράφει ποιήματα

Α.Σ.: Τύχη = η δύναμη που καθορίζει ευνοϊκά ή αρνητικά την έκβαση των γεγονότων
Π.Σ.: η καλοτυχία, η καλή τύχη

Α.Σ.: Ρήμα = ό,τι έχει ειπωθεί (αρχ.ρ. λεγω - πρκ. είρηκα)
Π.Σ.: το μέρος του λόγου που δείχνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, πάσχει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση

Α.Σ.: Έπος = ο εκφερόμενος λόγος
Π.Σ.: έμμετρο ποίημα που εξυμνεί κατορθώματα π.χ. τα ομηρικά έπη

Α.Σ.: Άρτος = κάθε είδους ψωμιού
Π.Σ.: το ψωμί που χρησιμοποιείται κατά τη Θεία Λειτουργία στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας

Α.Σ.: Άγαλμα = κάθε πολύτιμο αντικείμενο, που η προσφορά του προκαλεί χαρά,(αρχ.ρ. αγάλλομαι=νιώθω ευχαρίστηση) δώρα, αφιερώματα στους θεούς
Π.Σ.: γλυπτό ομοίωμα θεού, ανθρώπου ή ζώου

Α.Σ.:Ψάλλω = τραγουδώ
Π.Σ.: λέω στην εκκλησία τους λατρευτικούς ύμνους, είμαι ψάλτης


Διαβάστε περισσότερα...