Τα ρηματικά επίθετα με κατάληξη -τος ή -τέος σημαίνουν ότι πρέπει ή μπορεί να γίνει αυτό που δηλώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται. Ονομάζονται ρηματικά, γιατί παράγονται από ρήματα και έχουν ενεργητική η παθητική σημασία. Συγκεκριμένα:
1. Ρηματικά επίθετα σε -τός
Σημαίνουν: α) ό,τι και η μετοχή του παρακειμένου ή ενεστώτα ή αορίστου ενεργητικής ή μέσης φωνής (π.χ. γραπτός=γεγραμμένος, ἀστράτευτος=ὁ μὴ στρατευθεὶς) β) εκείνον που μπορεί να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (π.χ. ὁρατὸς=ὁ δυνάμενος ὁρᾶσθαι, τρωτὸς= ὁ δυνάμενος τιτρώσκεσθαι) γ) αυτόν που αξίζει να πάθει ό,τι δηλώνει το ρήμα (π.χ. θαυμαστός=αξιοθαύμαστος,ἐπαινετὸς=ἄξιος επαινεῖσθαι).
Συνήθως συνοδεύονται από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.
Όσα προέρχονται από ρήματα μεταβατικά συντάσσονται με προσωπική
σύνταξη και όσα από αμετάβατα με απρόσωπη.
-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Εχει την εξής μορφή:
Κατά την προσωπική σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς λαμβάνονται ως απλά επίθετα, συνήθως σε θέση κατηγορουμένου μέσω του συνδετικού εἰμί.
π.χ. ο λοιπός βίος αβίωτός μοί εστιν
-ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (σπάνια)
Έχει την εξής μορφή:
Κατά την απρόσωπη σύνταξη τα ρηματικά επίθετα σε -τὸς αναλύονται σε
απρόσωπη έκφραση δυνατόν ἐστι ή ἄξιόν ἐστι (η επιλογή εξαρτάται από τη σημασία του ρηματικού επιθέτου) + απαρέμφατο του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου που προκύπτει από την ανάλυση.
π.χ. Οὐδὲ τοῖς ἱππεῦσι προσβατὸν ἦν
Ανάλυση: Οὐδὲ δυνατὸν ἦν προσβαίνειν τοὺς ἱππέας
2. Ρηματικά επίθετα σε -τέος
Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος σημαίνουν ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται.
Συνοδεύονται συνήθως από δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου.
Είναι δυνατό να έχουν παθητική σημασία, οπότε συντάσσονται κατά προσωπική σύνταξη, ή ενεργητική, οπότε συντάσσονται κατ'απρόσωπη.
-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (=παθητική σημασία).
Εχει την εξής μορφή:
Ονομαστική ρηματικού επιθέτου + ἐστί (ή εἰσί) + ονομαστική +δοτική.
π.χ. εἴπερ τιμᾶσθαι βούλει, ὠφελητέα σοὶ ἡ πόλις ἐστί.
Μτφρ.: αν επιθυμείς να τιμάσαι, η πόλη πρέπει να ωφελείται από σένα (πρέπει να ωφελείς την πόλη).
Ανάλυση:
1. Το ρηματικό επίθετο αναλύεται σε δεῖ + παθητικό απαρέμφατο του
ρήματος από το οποίο προέρχεται.
2. Το υποκείμενο της περίφρασης γίνεται υποκείμενο του απαρεμφάτου
σε αιτιατική πτώση.
3. Η δοτική προσωπική μετατρέπεται σε ὑπὸ + γενική (εμπρόθετος του
ποιητικού αιτίου
π.χ.Οἱ συμμαχεῖν ἐθέλοντες εὖποιητέοι εἰσίν ἡμῖν.
Ανάλυση:Δεῖ εὖ ποιεῖσθαι ὑφ' ἡμῶν τοὺς ἐθέλοντας συμμαχεῖν.
-ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ (ενεργητική σημασία)
Εχει την εξής μορφή:
Η απρόσωπη σύνταξη ενός ρηματικού επιθέτου σε -τέος σχηματίζεται:
1. Από το ουδέτερο ενικού ή σπανίως πληθυντικού του ρηματικού
επιθέτου
2. Από τη δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου
3. Από το αντικείμενο της ρηματικής ενέργεια (ανάλογο με τη σύνταξη
του ρήματος από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο
π.χ. θεραπευτέον ἡμῖν τοὺς θεούς.
Μτφρ.: Πρέπει να λατρεύουμε τους θεούς.
Ανάλυση:
Το ρηματικό επίθετο σε -τέος αναλύεται σε δεῖ + απαρέμφατο
ενεργητικής φωνής (ή μέσης, ανάλογα με τη σημασία του ρήματος) του
ρήματος από το οποίο προέρχεται.
Η δοτική προσωπική που υπάρχει ή εννοείται γίνεται υποκείμενο, σε
αιτιατική πτώση, του απαρεμφάτου που προκύπτει από την άνάλυση.
π.χ.Οἰστέον ἡμῖν τὴν τύχη
Ανάλυση:Δεῖ ἡμᾶς φέρειν τὴν τύχην
