Υπάρχουν φράσεις που ειπώθηκαν πριν χιλιάδες χρόνια - ίσως και τυχαία - από ιστορικά πρόσωπα ή φράσεις που "γεννήθηκαν" χάρη σε κάποια ιστορικά ή τοπικά περιστατικά ή ακόμη και 'κείνες που προέκυψαν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και κατάφεραν να σημαδέψουν το λόγο και να μείνουν ανέπαφες από την εξέλιξή του, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.
Κάτω από ποιες συνθήκες ειπώθηκαν αρχικά αυτές οι φράσεις και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται σήμερα;
1. Εύρηκα! Εύρηκα! (=το βρήκα!, το βρήκα!): Αυτό αναφώνησε ο Αρχιμήδης όταν ανακάλυψε το νόμο της ανώσεως των σωμάτων. Σήμερα χρησιμοποιείται η ίδια φράση προκειμένου να δηλώσει ενθουσιασμό, χάρη σε μια ευχάριστη ανακάλυψη ή λύση σε τυχόν πρόβλημα.
2. Έν οιδα ότι ουδέν οιδα (=ένα πράγμα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα): Η φράση αποδίδεται στο Σωκράτη, ο οποίος ήθελε να δείξει ότι η αφετηρία της αληθινής γνώσης είναι η ειλικρινής παραδοχή της άγνοιας. Σήμερα χρησιμοποιείται για να δηλωθεί η έλλειψη επαρκών γνώσεων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός προβλήματος.
3. Γηράσκω δ' αιεί πολλά διδασκόμενος (=γερνώ και συνέχεια μαθαίνω πολλά): Έτσι είπε ο Σόλων, ο οποίος ήταν γνωστός για τη φιλομάθειά του. Σήμερα χρησιμοποιείται η παραπάνω φράση για να δηλώσει την έκπληξη σε μια νέα γνώση ή πληροφορία.
4. Ή ταν ή επί τας (=ή αυτήν [δηλ. την ασπίδα] ή πάνω σ' αυτήν): Με αυτή τη φράση οι Σπαρτιάτισσες έδιναν την ασπίδα στους γιους τους, όταν ξεκινούσαν για τον πόλεμο. Χρησιμοποιείται για να δείξει αποφασιστικότητα επίτευξης ενός στόχου, ανεξάρτητα από πιθανά εμπόδια.
5. Μολών λαβέ (=έλα να τα πάρεις): Με αυτή τη φράση απάντησε ο Λεωνίδας στον Ξέρξη πριν από τη μάχη των Θερμοπυλών,όταν εκείνος του ζήτησε να παραδώσουν οι Έλληνες τα όπλα τους. Σήμερα χρησιμοποιείται για να δείξει την άρνηση κάποιου να δώσει κάτι ή την επιμονή του στην αρχική του γνώμη.
6. Μηδένα προ του τέλους μακάριζε (=να μην καλοτυχίζεις κανέναν, πριν να δεις το τέλος του): Αυτό είπε ο Σόλων στον Κροίσο, που θεωρούσε τον εαυτό του τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο. Χρησιμοποιείται με την ίδια σημασία για να δηλωθεί η ανάγκη της πνευματικής - σε αντίθεση με την επιφανειακή - αντιμετώπισης των πραγμάτων ή για να επισημανθεί ο ανατρεπτικός χαρακτήρας της ίδιας της ζωής.
7. Πάταξον μέν, άκουσον δέ (=χτύπησε με, αλλά ακουσέ με): Αυτό είπε ο Θεμιστοκλής στον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη, όταν διαφώνησαν για τον τόπο στον οποίο θα έπρεπε να ναυμαχήσουν με τους Πέρσες. Χρησιμοποιείται και σήμερα σε περίπτωση διαφωνίας για να δείξει την διατήρηση της ψυχραιμίας και της λογικής κάποιου απέναντι στον εκνευρισμό του άλλου.
8. Μη μου τους κύκλους τάραττε: Με αυτή τη φράση ο Αρχιμήδης ζήτησε από ένα Ρωμαίο στρατιώτη να μη του διαταράσσει την σκέψη, καθώς εκείνος τον διέκοψε την ώρα της επιστημονικής ενασχόλησής του. Χρησιμοποιείται και πάλι με την ίδια έννοια για να δείξει ενόχληση απέναντι σε κάθε είδους διακοπή από σοβαρή εργασία.
9. Θάλαττα! Θάλαττα!: Αυτό αναφώνησαν οι "Μύριοι" όταν αντίκρισαν από μακριά τη θάλασσα, σημάδι ότι πλησιάζουν στην πατρίδα τους, ύστερα από τη δύσκολη πορεία τους στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Χρησιμοποιείται για να εκφράσει την ελπίδα για ένα αίσιο τέλος σε μια μακρόχρονη περιπέτεια ή σε μια δύσκολη προσπάθεια.
10. Άνθρωπον ζητω (=ψάχνω να βρω άνθρωπο): Αυτό απάντησε ο Διογένης στους Αθηναίους, όταν τον ρωτούσαν τι ψάχνει με το αναμμένο λυχνάρι στο χέρι. Χρησιμοποιείται για να δείξει την ανάγκη κάποιου να βρει ένα "σωστό άνθρωπο" ανάμεσα σε πολλούς ή τον κατάλληλο άνθρωπο για μια συγκεκριμένη δουλειά.
