Συνήθως η έκταση κειμένου που καλούμαστε να παρουσιάσουμε ποικίλει: άλλοτε ζητείται κείμενο μεταξύ 80 – 100, άλλοτε μεταξύ 70 – 90 και συνήθως μεταξύ 100 – 120 λέξεων.
H εκφώνηση μπορεί να είναι η ακόλουθη:
Να γράψετε στο τετράδιο σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100 – 120 λέξεις).
Πιο σπάνια η εκφώνηση μπορεί να ζητά να εντάξουμε το κείμενο μας σε ένα επικοινωνιακό πλαίσιο:
π.χ. για την προετοιμασία μιας ομαδικής εργασίας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, διάβασες το παραπάνω κείμενο. Να γράψεις μια περίληψη του κειμένου αυτού, με την οποία θα ενημερώσεις τα άλλα μέλη της ομάδας σου για το περιεχόμενό του.
Πώς όμως θα φτάσουμε στο τελικό κείμενο της περίληψης; Ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα.
ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ:
1. Ανάγνωση όλου του κειμένου
2. Υπογράμμιση των πιο σημαντικών νοημάτων. (Δεν παρασυρόμαστε από ηχηρές φράσεις)
3. Καταγραφή πλαγιότιτλων. (<Όχι μονολεκτικοί και γενικόλογοι πλαγιότιτλοι π.χ. τα αίτια της βίας, αλλά ακριβείς και πλήρεις π.χ. η βία οφείλεται στον αμοραλισμό και στα κοινωνικά προβλήματα)
4. Αναζήτηση της λογικής σχέσης μεταξύ των ιδεών που θα καταγραφούν στην περίληψη. (Ελέγχουμε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις π.χ. λοιπόν: σχέση εξαγωγής συμπεράσματος και διακρίνουμε τις θέσεις του συγγραφέα από τις απόψεις άλλων προσώπων, που αναφέρονται στο κείμενο)
5. Εντοπισμός του θεματικού κέντρου του κειμένου. (Η κύρια ιδέα του κειμένου βρίσκεται συνήθως στον Πρόλογο ή στον Επίλογο)
6. Εισαγωγή της Περίληψης. (Αρχίζουμε την περίληψη καταγράφοντας το θέμα του κειμένου ή τη θέση του συγγραφέα, με την εξής μορφή:)
-Στο κείμενο, δοκίμιο, άρθρο, επιφυλλίδα κ.α. -> αναλύεται, παρουσιάζεται κ.λ.π. -> το θέμα του κειμένου
-Ο συγγραφέας, συντάκτης, δοκιμιογράφος, κ.λ.π. -> αναφέρεται, πραγματεύεται, διερευνά, προσεγγίζει, εντοπίζει κ.λ.π. -> το θέμα του κειμένου
-Στο κείμενο, απόσπασμα, άρθρο, κ.λ.π. -> δηλώνεται, διευκρινίζεται, προτείνεται, τονίζεται, υποστηρίζεται, υπογραμμίζεται, αντιπαρατίθεται, προβάλλεται, διατυπώνεται η άποψη ότι, τεκμηριώνεται, απορρίπτεται, αποδοκιμάζεται, αιτιολογείται, θεμελιώνεται κ.λ.π. -> η θέση του συγγραφέα
-Ο συγγραφέας, συντάκτης, αρθρογράφος κ.λ.π. -> αντικρούει, ερμηνεύει, επικρίνει, διαπιστώνει, αναφέρει, συμπεραίνει, πιστεύει, θεωρεί, κρίνει, αναρωτιέται, αποφαίνεται κ.λ.π.-> η θέση του συγγραφέα
7. Καταγραφή του κειμένου της περίληψης. (Το κείμενο πρέπει να διακρίνεται από συνοχή και συνεκτικότητα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή φράσεων, που να δηλώνουν την σχέση μεταξύ των ιδεών)
8. Έλεγχος επικοινωνιακού πλαισίου. (Ελέγχουμε αν στην εκφώνηση ζητήθηκε συγκεκριμένο κειμενικό είδος, π.χ. ομιλία σε κοινό. Σε αυτή την περίπτωση απλά προσθέτουμε στην αρχή της περίληψης μια προσφώνηση π.χ. Αγαπητοί συμμαθητές).
ΠΡΟΣΟΧΗ:
Κατά την καταγραφή πλαγιότιτλων αποφεύγουμε την στείρα αντιγραφή λέξεων. Έτσι επιδιώκουμε την αντικατάσταση:
Α. των υπωνύμων από τα υπερώνυμα
Β. των μεταφορικών εκφράσεων με τις κυριολεκτικές
Γ. του ευθέος λόγου από τον πλάγιο
Δ. λέξεων του κειμένου από άλλες συνώνυμες, αν και κάποιες λέξεις δύσκολά αντικαθίστανται π.χ. έρωτας, φιλότιμο, δημοκρατία κ.α.
Κατά την υπογράμμιση των βασικών νοημάτων του κειμένου, κρίνεται σκόπιμο να μην επιλέγονται τα ακόλουθα λεκτικά στοιχεία:
Α. ονοματικοί προσδιορισμοί που έχουν μόνο καλολογική σκοπιμότητα
Β. επεξηγήσεις και παραδείγματα
Γ. φράσεις που χρησιμοποιούνται για έμφαση, π.χ. είναι προφανές κ.α.
Δ. φράσεις που αποδίδουν ένα νόημα, το οποίο έχει ήδη επισημανθεί
